Denizli’nin Kişi Başı Geliri Türkiye Ortalamasının Altında

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan 2024 yılı İl Bazında Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) verileri, iller arasındaki ekonomik farklılıkları bir kez daha gözler önüne serdi. İhracat ve turizm potansiyeliyle bilinen Denizli, bu tabloda beklentilerin altında kalarak dikkat çekti.

Denizli Ekonomisi: Ortalama Gelirde Hayal Kırıklığı

TÜİK raporuna göre 2024 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gelir 15.325 dolar olarak gerçekleşirken, Denizli‘de bu rakam 13.413 dolarda kaldı. Bu sonuç, Denizli’nin Türkiye ortalamasının gerisinde bir performans sergilediğini ortaya koydu. Dahası, Aydın-Denizli-Muğla (TR32) bölgesinin kişi başına geliri de aynı seviyede kaldı.

Denizli’nin bu sıralamada kendisinden daha düşük nüfusa sahip illerin bile gerisinde kalması şaşkınlık yarattı. Örneğin, Bilecik 16.068 dolar ve Bolu 16.703 dolar kişi başına gelirle Denizli’yi geride bıraktı. Listenin zirvesinde ise 24.452 dolarla İstanbul yer aldı.

Kişi Başına GSYH Ne Anlama Geliyor?

Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH), bir yıl içinde ülkede üretilen tüm mal ve hizmetlerin toplam parasal değerini ifade eder. Kişi başına düşen gelir ise bu toplam değerin yıl ortası nüfusuna bölünmesiyle elde edilir. Bu veri, bir ilde yaşayan her bireyin ortalama ne kadar gelir ürettiğini basitçe gösterir ve bir bölgenin refah düzeyinin önemli bir göstergesidir.

Türkiye’nin Ekonomik Merkezileşme Sorunu: Zenginlik Orantısız Dağılıyor

Dünya Gazetesi‘nden edinilen bilgilere göre, Türkiye’nin milli gelirinin yaklaşık üçte ikisini sadece 10 il yaratıyor. Nüfusun yarısının yaşadığı bu iller (İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli, Bursa, Antalya, Mersin, Konya, Adana, Gaziantep), milli gelire nüfustaki paylarının çok üzerinde katkı sağlıyor. Diğer 71 ilin yarattığı toplam hasıla ise neredeyse ancak İstanbul’un tek başına ürettiği kadara denk geliyor.

Bu durum, Türkiye‘nin ekonomik yapısında “verimsiz merkezileşme” veya “yanlış yoğunlaşmış zenginlik” olarak tanımlanan bir olguya işaret ediyor. Ekonomik faaliyetlerin ülke geneline yayılamaması, başta İstanbul olmak üzere Batı Marmara bölgesindeki belirli merkezlerde yoğunlaşması, bölgesel eşitsizlikleri derinleştiriyor.

Ülke GSYH’sinde İstanbul‘un tek başına yüzde 29,2, Ankara‘nın yüzde 10,5 ve İzmir‘in yüzde 5,7 pay alması, üç büyük ilin toplam payının yüzde 50’ye yaklaştığını gösteriyor. Sanayi kentleri Kocaeli ve Bursa yüzde 3,8’er, Antalya yüzde 3,4, Mersin ve tarım ili Konya yüzde 2,1’er, Adana yüzde 2 ve Gaziantep yüzde 1,9 payla bu listenin devamında yer alıyor.

Şehirlerin Kişi Başına GSYH Performansı (2024)

Aşağıdaki tabloda, TÜİK 2024 verilerine göre bazı illerin kişi başına düşen GSYH (Dolar) değerleri yer almaktadır:

Ekonomik Büyümede Mekânsal Daralma ve Sonuçları

Uzmanlar, GSYH’nin büyük bir kısmının sadece 10 ilde toplanmasının, ekonomik faaliyetlerin ülke geneline yayılamadığını ve bu durumun “potansiyel verimlilik kaybı”na yol açtığını belirtiyor. Ekonomik büyüme mekânsal olarak dar bir alana yoğunlaşırken, katma değer de bu alana sıkışmış durumda. İstihdam alanlarının artmadığı Anadolu illeri uzun yıllardır nüfus kaybederken, göç alan merkezler ise konut, trafik, ücret baskısı gibi sorunlarla “yaşam kalitesi krizi” yaşıyor. Bu durum, yerel yönetimlerin ve merkezi hükümetin yatırım ve finans politikalarını yeniden gözden geçirmesi gerektiğini gösteriyor.

Sıkça Sorulan Sorular

• Denizli’de kişi başına düşen gelir ne kadar oldu?
  TÜİK 2024 yılı verilerine göre Denizli’de kişi başına düşen gelir 13.413 dolar olarak hesaplandı.
• Türkiye’de kişi başına düşen gelir ortalaması ne kadar?
  2024 TÜİK verilerine göre Türkiye genelinde kişi başına düşen gelir ortalaması 15.325 dolar olarak belirlendi.
• Hangi iller kişi başına gelirde Denizli’yi geride bıraktı?
  Denizli, kişi başına düşen gelirde Türkiye ortalamasının yanı sıra, kendisinden daha az nüfusa sahip olan Bilecik (16.068 dolar) ve Bolu (16.703 dolar) gibi şehirlerin de gerisinde kaldı.
• Türkiye ekonomisinde “verimsiz merkezileşme” ne anlama geliyor?
  Türkiye’de ekonomik faaliyetlerin, nüfusun yarısını barındıran ve milli gelirin yaklaşık üçte ikisini yaratan 10 büyük ilde yoğunlaşması “verimsiz merkezileşme” olarak tanımlanıyor. Bu durum, diğer 71 ilin toplam hasılasının neredeyse İstanbul kadar kalmasına neden oluyor.