Szalai Ádám: Macar Futbolunda Radikal Gençlik Hamlesi

Macar futbolunun unutulmaz figürlerinden Szalai Ádám, aktif futbolcu kariyerini noktaladıktan sonra ülkesinin spor yönetiminde kritik bir göreve soyundu. Profesyonel kariyerini baştan sona yurt dışında geçiren ve Real Madrid, Mainz 05, Schalke 04 gibi önemli Avrupa kulüplerinde forma giyen eski milli futbolcu, şimdi Ulusal Spor Geliştirme ve Metodolojik Enstitüsü (NSMI) metodolojik direktör yardımcısı olarak Macaristan futbolunun geleceğine yön veriyor. Ancak bu yeni rol, beraberinde ciddi eleştirileri ve radikal reformları da getiriyor.

Szalai Ádám’ın Sahadan Yöneticiliğe Uzanan Etkileyici Kariyeri

Stuttgart akademisinden Real Madrid‘e, ardından Almanya’da Mainz, Schalke 04, Hoffenheim ve Hannover gibi takımların A takımlarına uzanan Szalai Ádám’ın kariyeri, Sváçre’de FC Basel’de 400’den fazla profesyonel maçla taçlandı. 2009-2022 yılları arasında 86 kez milli formayı giyen ve son üç yılında kaptanlık pazubandını takan Szalai, ülkesine eşi benzeri olmayan bir uluslararası tecrübeyle döndü. Dönüşünde spor devlet sekreteri Ádám Schmidt’ten aldığı davetle, 2013’teki meşhur eleştirel çıkışının da bir devamı olarak spor yönetiminde görev aldı.

2013 yılında Hollanda’ya karşı alınan 8-1’lik hezimet sonrası yaptığı basın açıklamasında, sorunun maç skoru değil, Macar futbolunun sistemsel eksiklikleri ve bölgesel düzeydeki geri kalmışlığı olduğunu belirten Szalai, şimdi bu sorunlara bizzat çözüm bulma misyonunu üstlenmiş durumda. Kendisi de ifade ettiği gibi, “Madem bu şekilde dile getirdim, o zaman işin içine girip durumun düzelmesi için her gün bir şeyler yapmak benim boynumun borcuydu.”

NSMI ve Macaristan Futbolunda “5 Macar Kuralı” Gerilimi

Oyuncu Szalai Ádám ve Sport Enstitüsü’nün çalışmaları, bu yaz aylarında birçok kulüp ve kulüp yöneticisi tarafından dile getirilen kamuoyu eleştirileriyle gündeme geldi. Özellikle DVTK spor direktörü Kovács Zoltán, genç yeteneklerin beklenen “verimlilik sistemi” içindeki oyuncu sürelerinin orantısız bir şekilde arttığından şikayet etti. Başta Ferencváros Başkanı Kubatov Gábor olmak üzere kulüp yöneticileri, spor devlet sekreterliği tarafından dayatılan “beş Macar oyuncu” kuralını ve Macar Futbol Federasyonu’nun (MLSZ) yürürlüğe koyduğu “4+1 yerli oyuncu” kuralını sertçe eleştirdi. Bu son kuralın aslında 2026-2027 sezonunda başlaması planlanırken, geçici bir yıl olarak şimdiden uygulamaya konulması dikkat çekti. Daha sıkı koşulları karşılayan kulüplerin, mevcut 325 milyon forintlik desteğe ek olarak 175 milyon forint daha alabileceği belirtildi.

Konuyla ilgili diplomatik bir tavır sergileyen Szalai, “Futbolun güzelliği de budur, her gün farklı görüşler duyabiliriz” dedi. Ona göre durum, basında yansıtıldığı kadar dramatik değil. Real Madrid başkanı Florentino Pérez’in tavrını örnek gösteren Szalai, tartışmaların “verimlilik sistemi”nin işlediği ve rakamların iyileşme gösterdiği gerçeğini değiştirmediğini vurguladı. Ayrıca, akademi direktörleri ve kulüp yöneticileriyle yapılan yüz yüze görüşmelerin, genç futbolcuların durumu ve güncel zorluklar hakkında yeni bir bakış açısı getirdiğini de ekledi.

Macar Altyapı Futbolunda Çarpıcı Gerçekler ve Bölgesel Konum

Szalai Ádám ve ekibinin 2023 yılında başlattığı derinlemesine analizler, Macaristan genç yetenek futbolunun içinde bulunduğu durumu gözler önüne serdi. UEFA nezdinde hazırladığı diploması tezinde de bu çarpıcı verileri kullanan Szalai, bölgesel rakiplere kıyasla ciddi bir gerileme olduğunu ortaya koydu. İşte o şok edici rakamlar:

2020’den bu yana akademi sisteminden mezun olan 880’den fazla futbolcudan %22’si profesyonel futbolu tamamen bıraktı. Geriye kalanların %75’i ise üçüncü ligde veya daha alt seviyelerde oyunculuk yapıyor. Birinci ligde en az bir kez forma giyen oyuncu sayısı sadece 140 iken, 30 veya daha fazla maçta oynayanların sayısı ise 32; bu da tüm havuzun yaklaşık %3,6’sına tekabül ediyor.

Bölgesel Karşılaştırmalı Genç Oyuncu Satış Gelirleri (Son 5 Yıl, U21 Oyuncular)

Macaristan’ın bölgesel rakipleriyle genç oyuncu satışından elde ettiği gelirler arasındaki fark, durumun ciddiyetini açıkça gösteriyor:

U21 oyuncuların ligde aldığı süreler açısından da Macaristan, bölgesindeki dokuz ülke arasında alt sıralarda yer alıyor. Son beş yılda, en üst ligde genç oyunculara ayrılan toplam oyun süresi %8,3’ü bile bulmuyor ve bu, sezon başına 50.000 dakikanın altında kalıyor. U19 kategorisinde ise durum daha vahim; Macaristan, toplam beş yılda sadece 22.000 dakika ile en az oyun süresi sağlayan ülke konumunda. 2024-2025 sezonu ise sadece 2.400 dakika ile en zayıf yıl olarak kayıtlara geçti.

Sadece üç Macar futbolcunun son beş yılda İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya ve İspanya gibi top 5 Avrupa ligine toplam 8 milyon Euro değerinde transfer olması, yapılan yatırım miktarıyla karşılaştırıldığında büyük bir soru işareti yaratıyor. Örneğin, Red Bull Salzburg’un tek başına aynı dönemde 130 milyon Euro’luk U21 genç yetenek satışı yapması, Macar kulüplerinin kaçırdığı büyük iş potansiyelini gözler önüne seriyor. Szalai, kulüplerin orta ve uzun vadeli stratejilere ve “proje oyuncuları” yetiştirmeye bölgesel rakipleri kadar önem vermediğini belirtiyor.

Gelecek Vizyonu ve İyileşme Belirtileri

Szalai Ádám ve ekibi, 2023 Haziran’ında profesyonel ve ekonomik kontrol anlayışıyla çalışmalarına başladı. Bölgedeki dokuz ülkenin (Çek Cumhuriyeti, Avusturya, Slovenya, Hırvatistan, Sırbistan, Romanya, Slovakya, Polonya ve Macaristan) verilerini karşılaştırarak derinlemesine analizler gerçekleştirdiler. Szalai Ádám, karşılaşılan zorluklara rağmen durumun abartıldığı kadar kötü olmadığını ve sistemin işlediğini, sayıların da iyileşme gösterdiğini savunuyor. Akademileri işlevsel hale getirme, profesyonel ve ekonomik kontrol sağlama hedefleriyle yola çıktıklarını belirten Szalai, değişimin kolay olmadığını kabul etse de “Yeterli dürüstlük ve profesyonel olarak gerçekten desteklenen vizyonlarla bunun imkansız olmadığına inanıyorum” diyerek umut verdi.

Önemli Çıkarımlar:

• Szalai Ádám, Macar futbolunun altyapı sorunlarına çözüm bulmak için NSMI’de görev yapıyor.
• Macaristan’da genç yeteneklere verilen oyuncu süreleri ve transfer gelirleri bölgesel rakiplerin gerisinde.
• “5 Macar oyuncu” ve “4+1 yerli kuralı” gibi düzenlemeler kulüplerden eleştiri alsa da, Szalai Ádám sistemin çalıştığını belirtiyor.
• Akademilerden yetişen genç futbolcuların sadece %3.6’sı birinci ligde kalıcı olabiliyor.
• Uzun vadeli stratejiler ve “proje oyuncuları” yetiştirme eksikliği, Macar kulüplerinin büyük bir potansiyeli kaçırmasına neden oluyor.